Văn hóa là thứ cần hiểu, không phải để diễn

( Bài kết: Văn Hóa Ẩn & Hiện - Bài 7)

Văn hóa không phải là chiếc áo đồng phục. Nó không nằm ở những lời chào có sẵn, những bức tường dán đầy khẩu hiệu, hay những “giá trị cốt lõi” được in trên tài liệu nội bộ. Nó không ở hình thức, dù hình thức cũng có giá trị. Nhưng nếu chỉ diễn cho đúng vai, đúng buổi, thì rốt cuộc ta đang đóng vai một con người văn hóa, chứ chưa thật sự sống là người có văn hóa.

Văn hóa – như ta đã viết suốt chuỗi bài này – là thứ luôn ẩn hiện.
Có khi nó như không khí: thấy rõ khi thiếu.
Có khi như sóng: nhẹ mà dồn dập.
Có lúc như gương: phản chiếu ta chính là ai, giữa người khác.
Có khi như gốc cây: âm thầm nuôi dưỡng.
Và nhiều khi, nó là tấm lưới vô hình, đỡ lấy ta – hoặc giam hãm ta – tùy cách ta sống với nó.

Nhưng điều cốt lõi là:
Ta không thể mượn văn hóa của người khác để làm bản sắc cho mình.
Cũng không thể ép người khác sống theo văn hóa của ta.
Mỗi con người, mỗi cộng đồng, mỗi tổ chức… đều đang đồng kiến tạo văn hóa với nhau, mỗi ngày. Và sự kiến tạo ấy chỉ có ý nghĩa khi xuất phát từ hiểu biết, không phải diễn xuất.

Hiểu văn hóa để biết mình đang ở đâu.
Sống có văn hóa để biết mình đang trở thành ai.
Và khi đã hiểu, ta không cần gồng mình “có văn hóa”.
Ta chỉ cần sống – một cách hiểu, một cách hòa, một cách thật.